Tại sao chúng ta ngủ? Bạn có biết, có 4 giai đoạn của chu kỳ giấc ngủ: ru ngủ, ngủ nông, ngủ sâu và ngủ mơ. Tất cả đều đóng vai trò quan trọng, đóng góp hình thành giấc ngủ chất lượng.
Có một mô hình hữu ích bao gồm hai hệ thống ngủ trong cơ thể. Cả hai hệ thống này phải ngủ thì chúng ta mới có một giấc ngủ sâu.
| HỆ THỐNG 1 – NGỦ | HỆ THỐNG 1 – ĐÁNH THỨC | |
| Hệ thống 2 – Ngủ | Giấc ngủ sâu | Giấc ngủ nông |
| Hệ thống 2 – Đánh thức | Ngủ ngon | Thức giấc |
Trẻ con dễ dàng chìm vào giấc ngủ sâu. Cụm từ “ngủ như một em bé” ít nhiều đề cập đến giai đoạn ngủ ngon nhất trong giấc ngủ sâu. Đây là thời kỳ tái tạo và nạp năng lượng cho cơ thể, đúng với cả trẻ em và người trưởng thành. Hầu hết người trung niên và người cao tuổi sẽ thích ngủ sâu hơn, tuy nhiên họ có xu hướng ngủ ít hơn bởi càng lớn tuổi các giấc ngủ sâu càng giảm và cơ thể cần nhiều hơn những giấc ngủ ngắn, nông.
Nội dung chính
Tầm quan trọng của giấc ngủ sâu
Loại giấc ngủ mà hầu hết người trung niên và người lớn tuổi đều cần hơn cả, đó chính là giấc ngủ sâu. Khi con người chuyển tiếp từ tuổi trưởng thành sang tuổi trung niên, cơ thể có xu hướng ngủ sâu ít hơn nhưng có nhiều giấc ngủ ngắn hơn. Kết luận rằng, tất cả chúng ta đều muốn sở hữu nhiều giấc ngủ sâu. Vào buổi sáng, nếu cảm thấy mình vừa có một giấc ngủ ngon thì điều đó có nghĩa là tối hôm trước, chúng ta đã có rất nhiều giai đoạn ngủ sâu chất lượng.
Tại sao chúng ta cần ngủ?
Hiện, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được lý do chính sao tại sao chúng ta ngủ hay tại sao chúng ta cần ngủ. Tuy nhiên, họ biết rằng con người phải ngủ và trên thực tế, con người có thể tồn tại lâu hơn nhờ ngủ mà không phải nhờ thức ăn. Giấc ngủ mang lại nhiều điều có lợi cho sức khỏe. Một cách chính xác hơn, có nhiều hoạt động trao đổi chất diễn trong cơ thể khi chúng ta đang ngủ.
Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thuyết về lý do tại sao con người cần ngủ như sau:
- Bộ não có thể sắp xếp lại mọi thứ trong khi nó ngủ vì lúc này cơ thể hoàn toàn nghỉ ngơi không tiếp nạp bất kỳ thông tin nào như khi thức.
- Lúc ngủ là lúc cơ thể không phải hoạt động thể chất nhiều nên đây chính là lúc bộ não thực hiện việc kết nối và phục hồi các dây thần kinh quan trọng mà có thể đang bị suy giảm.
- Giấc ngủ mang đến cho não bộ cơ hội sắp xếp lại các dữ liệu, xử lý thông tin mới học, sắp xếp và lưu trữ các ký ức, nảy ra các sáng kiến, giải pháp cho các vấn đề mà chúng ta đang gặp phải trong cuộc sống.
- Giấc ngủ là khoảng thời gian nghiêm túc để nghỉ ngơi.
- Giấc ngủ làm giảm tốc độ trao đổi chất và tiêu thụ năng lượng của một người.
- Hệ thống tim mạch cũng được nghỉ ngơi trong khi ngủ.
- Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, khi ngủ, huyết áp sẽ giảm từ 20 đến 30% và nhịp tim cũng giảm từ 10 đến 20%.
- Trong khi ngủ, cơ thể sẽ chữa lành các mô, trẻ hóa tế bào, tăng cường cơ bắp.
- Hormone tăng trưởng cũng được giải phóng trong giai đoạn giấc ngủ sâu.
Chức năng của giấc ngủ là gì?
Có thể nói rằng, ngủ không chỉ có một mục đích duy nhất. Cơ thể có thể làm nhiều việc trong khi ngủ. Rebecca Reh tại Đại học Harvard đưa ra bốn lý do cho giấc ngủ:
- Phục hồi: giúp cơ thể nghỉ ngơi, phát triển tế bào, vệ sinh cho cơ thể
- Bảo vệ: giữ cơ thể im lặng, tránh khỏi các tác nhân nguy hiểm từ môi trường bên ngoài (ví dụ du lịch mạo hiểm, thú dữ)
- Điều tiết năng lượng: sử dụng ít năng lượng khi ngủ
- Hợp nhất trí nhớ: hình thành ký ức và học tập lâu dài
Bên trên là những lý do tầm vĩ mô, nhưng có thể xem đây là một khung mẫu. Giáo sư CalTech David Prober cũng liệt kê thêm các lý do sau:
- Ngủ giúp phục hồi các tổn thương trong tế bào. Động vật nhỏ có sự trao đổi chất cao ngủ nhiều trong ngày. Động vật ăn cỏ lớn có thể chỉ cần ngủ vài giờ mỗi ngày.
- Ngủ giúp cơ thể nghỉ ngơi. Khi thời gian nghỉ ngơi kéo dài, dự trữ năng lượng của cơ thể được bổ sung.
- Ngủ giúp tổ chức lại não và trí nhớ. Khi ngủ, mô thần kinh được phục hồi và thư giãn. Đó là lý do tại sao khi chúng ta thức dậy sẽ thường cảm thấy sảng khoái và lạc quan hơn.
- Ngủ giúp củng cố trí nhớ và những gì đã học được trong ngày.
Sự khác nhau giữa NREM & REM
Giấc ngủ NREM và REM là những giai đoạn ngủ khác nhau nên chúng có các chức năng khác nhau. Đặc điểm của sóng não về cơ bản là khác nhau. Sóng ngủ REM có vẻ giống sóng não đánh thức (dù vẫn có sự khác biệt nhỏ). Các cơ xương bị tê liệt trong thời gian ngủ REM. Ngược lại, cơ thể có thể cử động trong thời gian ngủ NREM. Bộ nhớ được củng cố và hormone tăng trưởng được phóng thích xảy ra trong NREM. Những giấc mơ phức tạp thì xảy ra trong REM. Ngoài ra, sự thay đổi thân nhiệt diễn ra trong NREM chứ không phải trong REM.
Định lượng giấc ngủ
Giấc ngủ không dễ dàng được định lượng mặc dù vẫn có những công cụ để đo lường có thể hữu ích, có thể kể ra 4 công cụ dưới đây:
- Multiple sleep latency test (MSLT) – Công cụ kiểm tra thời gian đi ngủ
- Maintenance of Wakefulness Test (MWT) –Công cụ kiểm tra thời gian đi ngủ
- Wilkinson addition test – Công cụ kiểm tra nhận thức
- Digital symbol substitution – Công cụ kiểm tra nhận thức
Ngoài ra, mô hình hai giai đoạn cũng giúp cung cấp một số hướng dẫn, cho phép chúng ta hiểu được khi nào cơ thể buồn ngủ.
Giấc ngủ có đồng nghĩa với việc nghỉ ngơi hoàn toàn?
Mọi người thường tự mô tả bản thân mình rằng họ cảm thấy được làm mới sau khi thức dậy, như thể thùng nhiên liệu tinh thần của họ vừa được nạp lại. Tuy nhiên, ở cấp độ sinh hóa, năng lượng được tái tạo này vẫn chưa có lời giải thích rõ ràng. Ở lập luận này, não sử dụng khá nhiều năng lượng trong khi ngủ, do đó, giấc ngủ không đồng nghĩa với sự nghỉ ngơi hoàn toàn dù cho phép các kho dự trữ năng lượng nạp lại.
Giấc ngủ là những chu kỳ, lần lượt từ giai đoạn ru ngủ, ngủ nông, ngủ sâu rồi đến ngủ mơ. Mỗi chu kỳ như vậy kéo dài khoảng 90 phút. Sau đó tiếp tục lặp lại chu kỳ trên. (Bạn có thể xem thêm thông tin chi tiết về các chu kỳ giấc ngủ tại đây). Giấc ngủ sâu ở giai đoạn 3 có thể biến mất trong các chu kỳ sau khi não đã hồi phục đủ.
Ngoài ra, có bằng chứng mới cho thấy giấc ngủ là thời gian hệ thống bạch huyết loại bỏ các sản phẩm trao đổi chất từ não và các mô xung quanh. Giấc ngủ còn là thời gian bảo trì sọ.
Sự khác biệt giữa các triệu chứng & dấu hiệu
Về mặt y học có một sự khác biệt. Dấu hiệu có thể quan sát bởi mắt thường hoặc sử dụng các thiết bị y khoa chuyên dụng. Huyết áp cao, da đỏ ửng, thời gian phản ứng chậm – đây là những dấu hiệu. Các triệu chứng (ví dụ khi sức khỏe xấu đi chẳng hạn) thì chỉ có thể nhận diện và trải nghiệm bởi chính bệnh nhân. Đau, mất trí nhớ và buồn ngủ là triệu chứng.
Cả dấu hiệu và triệu chứng có thể giúp con người phát hiện kịp thời cơ thể có đang bị bệnh hay không. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể xuất phát từ các nguyên nhân khác nhau, điều này khiến công việc chẩn đoán trở thành một thách thức, đặc biệt đối với những triệu chứng không đặc hiệu.
Ngủ là một phần của cuộc sống. Cơ thể buồn ngủ không nói lên được việc cơ thể có đang bị chứng rối loạn gì liên quan tới sức khỏe hay không. Người khỏe mạnh cũng buồn ngủ và cần ngủ. Điều này hết sức bình thường. Nó chỉ là một triệu chứng, hoặc một dấu hiệu đáng bận tâm nếu kèm theo đó là những triệu chứng, dấu hiệu khác thường khác nữa, ví dụ như tần số và thời lượng ngủ thay đổi so với lịch sinh hoạt thông thường. Tuy nhiên, buồn ngủ (khác thường) không chỉ là một trong những triệu chứng của rối loạn giấc ngủ mà còn liên quan tới nhiều loại bệnh khác nữa.
Mất ngủ dẫn đến chấn thương
Thiếu ngủ dẫn đến chấn thương thể chất. Các nhà dịch tễ học đã chỉ ra rằng, chúng ta ở mọi lứa tuổi đều dễ bị tổn thương nếu không ngủ đủ giấc. Tai nạn công nghiệp là một ví dụ phổ biến. Tỷ lệ tai nạn xe hơi do buồn ngủ lái xe cũng khá cao. Một nghiên cứu dịch tễ học đã kết luận rằng, những người mất ngủ kinh niên có khả năng bị tai nạn cao gấp từ 2,5 đến 4,5 lần . Người già thiếu ngủ có nhiều khả năng bị té ngã và gãy xương.
Thực tế cũng cho thấy tai nạn lái xe do buồn ngủ đã cướp đi hàng ngàn sinh mạng mỗi năm, dẫn đến hàng triệu vụ tai nạn ô tô. Càng nhìn vào những số liệu này, chúng ta càng thấy hậu quả do chứng mất ngủ gây ra rất tệ. Ảnh hưởng của nó không chỉ là sự thất vọng dưới vỏ bọc, mà còn mở rộng ra toàn bộ cuộc sống và xã hội.
Giáo dục về tầm quan trọng của giấc ngủ
Chúng ta đã biết, việc con người ngủ đủ giấc và có giấc ngủ chất lượng liên quan rất lớn đến ngành giáo dục. Điều này có nghĩa là, khi bộ não được nghỉ ngơi tốt có thể khiến con người dễ học hơn, dễ ghi nhớ bài giảng hơn, dễ hiểu bài giảng hơn. Tuy nhiên đã có trường nào giảng dạy về việc tầm quan trọng về giấc ngủ hay chưa? Liệu việc nói với mọi người về tầm quan trọng của giấc ngủ, hướng dẫn vệ sinh giấc ngủ, chỉ cho mọi người biết các triệu chứng rối loạn giấc ngủ, các điểm tốt và xấu của phương pháp điều trị đã có chương trình nào thực hiện điều này? Đây là điều chúng tôi khá băn khoăn và rất quan tâm. Đó cũng chính là lý do vì sao ngungonsongtron.com ra đời.
Trên thế giới cũng có kha khá các website nói về các kiến thức và khoa học giấc ngủ. Thậm chí trường Y Harvard cũng sở hữu một trang web tuyệt vời có tên là http://understandingsleep.org/. Trang web này có rất nhiều các video phân tích về giấc ngủ của nhiều giáo sư hàng đầu.
Có phải mọi người thực sự không biết về tầm quan trọng của giấc ngủ? Tôi nghĩ rằng không phải tất cả chúng ta đều như vậy. Tuy nhiên không thể phủ nhận rất có rất nhiều người chọn những lợi ích và các cam kết khác thay vì cam kết một giấc ngủ chất lượng cho chính bản thân họ. Thậm chí nhiều người cảm thấy mơ hồ có lỗi về việc không ngủ đủ giấc, dù họ biết khá rõ tầm quan trọng của giấc ngủ ra sao.
Giáo dục các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe
Thuốc ngủ là một nhánh của y học nhưng hầu hết các rối loạn giấc ngủ được xử lý bởi các bác sĩ và y tá không được đào tạo chuyên sâu về giấc ngủ. Trên thế giới đã có các chiến dịch nâng cao nhận thức và giáo dục nhằm vào các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nói riêng và công chúng nói chung. Các hội nghị và bài viết tổng quan luôn kêu gọi giáo dục nhiều hơn. Mọi người cũng đều đồng ý rằng các bác sĩ và y tá cần được hướng dẫn về tầm quan trọng của giấc ngủ đối với sức khỏe tổng thể và các rối loạn thông thường cho bệnh nhân. Khi nói về vấn đề này tôi tin chắc ai cũng đồng ý rằng công chúng cần phải chú ý nhiều hơn đến vấn đề giấc ngủ. Tuy nhiên, tôi vẫn đang đặt ra câu hỏi khi viết bài này rằng, liệu ai cũng sẵn sàng nỗ lực và đầu tư vào giấc ngủ như những gì họ đã nói ra?
Nguồn tham khảo: sleepadvisor
