Rối loạn làm việc theo ca còn được gọi là rối loạn giấc ngủ khi làm việc theo giờ phi truyền thống, chủ yếu ảnh hưởng đến những người làm việc vào ban đêm, sáng sớm và ca luân phiên tùy theo tính chất công việc.
Triệu chứng điển hình của hiện tượng này bao gồm ngáp ngắn ngáp dài, thiếu ngủ trầm trọng và thậm chí có thể ngủ gục bất cứ lúc nào. Nếu vẫn còn tiếp diễn mà không tìm cách khắc phục sẽ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ cũng như sức khỏe bản thân.
Vậy chính xác thì rối loạn công việc theo ca là gì? Triệu chứng và cách khắc phục như thế nào? Hãy cùng Ngủ ngon sống trọn tìm hiểu qua những thông tin dưới đây.
Nội dung chính
Rối loạn công việc theo ca là gì?
Rối loạn công việc theo ca có thể làm gián đoạn nhịp sinh học của một người hay còn gọi là “đồng hồ sinh học” của người đó, đặc trưng của các vấn đề về giấc ngủ thường bắt nguồn từ việc lao động trong nhiều giờ liền hoặc trong những khoảng thời gian không đều đặn. Thuật ngữ “công việc theo ca” đề cập đến bất kỳ lịch trình làm việc nào nằm ngoài khung giờ 7 giờ sáng và 6 giờ chiều.
Vào ban ngày, võng mạc trong mắt của bạn cảm nhận ánh sáng mặt trời và báo hiệu não tiết ra các hormone như cortisol giúp bạn luôn cảm thấy tỉnh táo và tràn đầy sinh lực. Khi mặt trời lặn và ánh sáng tắt dần, não của bạn sản xuất ra một loại hormone khác, melatonin, gây ra cảm giác buồn ngủ.
Rối loạn công việc theo ca đặc biệt liên quan đến sự lệch nhịp sinh học và lịch trình làm việc trùng lặp với chu kỳ ngủ-thức truyền thống. Mất ngủ thường xuyên, buồn ngủ quá mức khi thức là những triệu chứng xác định của chứng rối loạn công việc theo ca.
Để được chẩn đoán rối loạn làm việc theo ca, bệnh nhân nên báo cáo các triệu chứng xảy ra trong ít nhất một tháng sau khi đã cố gắng ngủ đủ giấc mỗi ngày cho bác sĩ của mình.
Rối loạn công việc theo ca ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau. Ví dụ, một người làm ca tối có thể không gặp phải các triệu chứng giống như một người khác làm ca sáng sớm. Mức độ suy giảm hoạt động ban ngày cũng khác nhau tùy theo từng bệnh nhân.
Một số người sau một khoảng thời gian cố gắng làm quen thì cuối cùng cũng thích nghi với việc làm việc vào ban đêm và ngủ vào ban ngày. Các yếu tố môi trường như hôn nhân, gia đình và áp lực xã hội cũng có thể gia tăng chứng mất ngủ do rối loạn làm việc theo ca.
Các triệu chứng đặc trưng
Theo nghiên cứu của Học viện Y học Hoa Kỳ, triệu chứng chính của rối loạn làm việc theo ca bao gồm:
- Khó ngủ hoặc mất ngủ: Những người mắc chứng rối loạn công việc theo ca thường khó đi vào giấc ngủ hoặc thậm chí là mất ngủ. Các triệu chứng cụ thể này thường thay đổi theo ca. Ví dụ, những công nhân làm việc từ 4 đến 7 giờ sáng thường khó ngủ vào buổi tối, trong khi những người làm ca tối có xu hướng phải thức vào ban đêm và sẽ không ngủ lại được vào ban ngày. Một người bình thường mắc chứng rối loạn công việc theo ca mất ngủ từ 1 đến 4 giờ mỗi đêm.
- Buồn ngủ quá mức: Rối loạn công việc theo ca có thể gây ra mệt mỏi và giảm hẳn sự tỉnh táo khi người đó cố gắng làm việc vào ban đêm hoặc sáng sớm. Họ thường cảm thấy cần phải ngủ trưa ít nhất một lần trong ca làm việc của mình. Vấn nạn này nghiêm trọng hơn sẽ làm giảm khả năng lao động hoặc gây ra những rủi ro về an toàn.
Rối loạn công việc theo ca gây ra những biến chứng gì?
Nhiều người làm việc theo ca gặp vấn đề về giấc ngủ khi họ bắt đầu làm việc với giờ giấc không đều đặn. Để đủ điều kiện cho chẩn đoán rối loạn công việc theo ca, người lao động phải báo cáo các triệu chứng đã tái diễn trong ít nhất ba tháng thông qua nhật ký giấc ngủ. Các bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm bổ sung để đảm bảo tìm ra đúng nguyên nhân và một số nguy hiểm tiệm cận khác.
Nếu không được điều trị kịp thời, rối loạn công việc theo ca có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
Ảnh hưởng nặng nề đến tâm trạng của bạn
Rối loạn làm việc theo ca dần khiến mọi người cảm thấy mất kiên nhẫn, trở nên cáu kỉnh, khó đối mặt với các xung đột xảy ra hằng ngày. Những người mắc phải triệu chứng này thường tránh tương tác với đồng nghiệp, họ quan ngại khi giao tiếp với xã hội, bạn bè cũng như các thành viên trong gia đình. Những người mắc chứng rối loạn công việc theo ca có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn so với những người không mắc.
Hiệu suất công việc kém
Những người mắc chứng rối loạn công việc theo ca thường rất khó tập trung nên không thể ghi nhớ mọi thứ, dẫn đến giảm hiệu suất trong công việc.
Rủi ro tai nạn cao hơn
Rối loạn công việc theo ca làm giảm tỉnh táo, khả năng phản xạ nhanh chóng, do đó mà tần suất mắc lỗi hoặc gặp phải rủi ro nghề nghiệp cũng cao hơn, đặc biệt buồn ngủ rất dễ gây tai nạn xe cộ. Một số lượng đáng kể các vụ va chạm khi buồn ngủ trong lúc lái xe thường diễn ra từ nửa đêm đến 6 giờ sáng.
Gây ra các vấn đề về sức khỏe
Một giấc ngủ ngon giúp phục hồi và duy trì hệ miễn dịch tốt cho cơ thể. Rối loạn giấc ngủ làm việc theo ca và mất ngủ sau đó có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề về đường tiêu hóa, trao đổi chất, sinh sản và tim mạch…
Testosterone thấp
Ở một số người, rối loạn làm việc theo ca có thể ảnh hưởng đến mức testosterone của họ, cụ thể gây mệt mỏi, tiêu hao nguồn năng lượng vốn có và giảm ham muốn tình dục rõ rệt.
Lạm dụng chất kích thích
Nhiều người có vấn đề về giấc ngủ lại tự ý điều trị bằng rượu bia hoặc các chất kích thích, dẫn đến lạm dụng quá nhiều.
Một số người gặp ít triệu chứng của rối loạn hơn sau khi chuyển sang một ca làm việc với giờ giấc ổn định. Tuy nhiên, các triệu chứng mất ngủ có thể vẫn sẽ tồn tại sau khi thay đổi lịch trình và điều này có thể dẫn đến chứng rối loạn mất ngủ mãn tính.
Mối quan hệ giữa rối loạn công việc theo ca và chứng mất ngủ?
Mất ngủ là một chứng rối loạn giấc ngủ bao gồm việc khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc hay thời gian ngủ không đủ. Những người mắc chứng mất ngủ thường phải vật lộn hàng đêm để cố vào giấc dù cho họ đã cố gắng đi ngủ rất sớm và có một chiếc nệm thật sự êm ái. Mất ngủ có thể gây ra một số tình trạng, bao gồm:
- Mệt mỏi hoặc khó chịu
- Khó tập trung
- Suy giảm trí nhớ
- Tâm trạng dễ rối loạn hoặc cáu kỉnh
- Ngủ ngày quá nhiều
- Tăng động, bốc đồng, hung hăng và các vấn đề hành vi khác
- Nguy cơ sai sót hoặc tai nạn cao hơn
- Cảm giác không hài lòng về giấc ngủ
Mối quan hệ giữa chứng rối loạn công việc theo ca và chứng mất ngủ được giải thích như sau: Làm việc theo ca, đặc biệt là ca đêm có thể tạo ra sự sai lệch giữa nhịp sinh học trong cơ thể bạn với chu kỳ ánh sáng và bóng tối tự nhiên từ bên ngoài. Sự mất cân bằng này có thể khiến bạn gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu hoặc chất lượng giấc ngủ giảm sút.
Theo thời gian, tình trạng khó ngủ cùng với việc liên tục làm việc theo ca khiến bạn rơi vào tình trạng mất ngủ. Điều này có thể đảm bảo chẩn đoán về chứng rối loạn công việc theo ca. Tuy nhiên, các triệu chứng mất ngủ dai dẳng cũng có thể do các nguyên nhân khác gây nên, ví dụ yếu tố môi trường…
Khi các triệu chứng mất ngủ kéo dài ít nhất ba lần mỗi tuần trong ít nhất ba tháng. Bệnh nhân có thể nhận được chẩn đoán là mất ngủ mãn tính (hay mất ngủ ngắn hạn).
Tương tự như vậy, các triệu chứng rối loạn làm việc theo ca phải được báo cáo trong ít nhất ba tháng để đủ điều kiện chẩn đoán. Các triệu chứng của người mắc chứng này sẽ có xu hướng tiêu biến một khi điều chuyển lịch làm việc sao cho hợp lý.
Biện pháp khắc phục tình trạng rối loạn công việc theo ca
Nếu bạn đã không thể chủ động thay đổi giờ giấc làm việc thì chỉ còn cách áp dụng những phương pháp thay thế khác như:
- Cố gắng giữ một lịch trình ngủ đều đặn, kể cả khi đó là những ngày nghỉ cuối tuần, nghỉ lễ.
- Nếu có thể, hãy cố gắng dành ra 48 giờ để thư giãn, nghỉ ngơi sau hàng loạt các ca làm việc liên tục.
- Đeo kính râm khi tan sở để giảm thiểu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Làm như vậy có thể giúp ngăn kích hoạt đồng hồ sinh học “ban ngày”.
- Chợp mắt khi có thể.
- Hạn chế uống caffeine trong vòng bốn tiếng trước khi đi ngủ.
- Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây và rau quả.
- Tạo môi trường ngủ tốt nhất
- Đeo nút tai hoặc sử dụng tiếng ồn trắng để át đi âm thanh xung quanh khi bạn ngủ.
- Mua sản phẩm đèn trị liệu bằng ánh sáng để mắt bạn tiếp xúc với ánh sáng cực mạnh nhưng an toàn trước khi làm việc.
- Chợp mắt 30-60 phút ngay trước ca làm việc của bạn.
Kết luận
Rối loạn công việc theo ca có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe nếu không được điều trị và phát hiện kịp thời. Hãy bắt đầu thay đổi lối sống lành mạnh ngay từ hôm nay để cải thiện chất lượng giấc ngủ tốt nhất.
Nguồn tham khảo:
- https://www.healthline.com/health/shift-work-sleep-disorder#lifestyle-changes
- https://www.sleepfoundation.org/shift-work-disorder
