Nhắc đến chiếu cói, chắc hẳn những thế hệ 9x trở về trước ai ai cũng biết tới, bởi đó là đồ dùng gần như không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt. Tuy nhiên, qua thời gian, khi những sản phẩm mới hiện đại và tiện lợi hơn như: chiếu trúc, chiếu điều hòa, thảm cao su, thảm xốp,… xuất hiện thì sự có mặt của chiếu cói ít dần đi.
Vì vậy, để có thể cạnh tranh với các sản phẩm mới trên thị trường, chiếu cói truyền thống đang nỗ lực cải tiến mẫu mã, kiểu dáng và chất lượng của mình mỗi ngày. Và nhờ đó, chiếu cói hiện không chỉ được yêu thích trong nước mà còn được xuất khẩu sang các quốc gia khác.
Vậy, chiếu cói là gì? Có những loại chiếu cói nào phổ biến hiện nay. Hãy cùng Ngủ Ngon Sống Trọn khám phá chi tiết trong bài viết này nhé.
Nội dung chính
Chiếu cói là gì?
Chiếu cói là loại chiếu được làm từ thân cây cói. Sau khi đã trải qua các bước phơi/ sấy khô và nhuộm màu, thì các sợi cói này được người dân ở các làng nghề truyền thống đan lát chúng lại với nhau, tạo nên những tấm chiếu với kích thước đa dạng, phù hợp với mọi loại giường ngủ.
Nói về lịch sử hình thành của chiếu cói thì: ban đầu, cói chỉ là một loại cỏ mọc dại ở nhiều tỉnh thành như: Thái Bình, Thanh Hóa, Ninh Bình,… Sau khi phát hiện ra những đặc tính dẻo dai, bền chắc của loại cây này, người dân bắt đầu nhân rộng diện tích trồng cói để phục vụ cho mục đích sản xuất chiếu và các đồ dùng gia đình khác. Từ đây, các làng nghề truyền thống chuyên sản xuất chiếu cói chính thức ra đời.
Một số làng nghề truyền thống về nổi tiếng về sản xuất chiếu cói là: Nga Sơn, Phú Tân, Lệ Thủy,…
Đặc điểm của chiếu cói
Ban đầu, những tấm chiếu cói truyền thống chỉ sử dụng 2 màu duy nhất kết hợp cùng nhau là trắng và đỏ, với họa tiết đơn giản, khá bắt mắt. Sau đó, qua thời gian, để đáp ứng được nhu cầu đa dạng hơn của người dùng, chiếu cói bắt đầu sản xuất với nhiều họa tiết thu hút hơn: hoa lá được thêu thành chùm ở 4 góc, sử dụng các đường viền bằng vải màu để tăng tính thẩm mỹ và độ bền cho chiếu,… hoặc cũng có những mẫu chiếu trơn, chỉ có duy nhất màu nguyên bản của cây cói khô.
Chiếu có nhiều kích thước khác nhau: chiếu đơn 1mx2m, 1m2x2m,… chiếu đôi: 1m6x2m, 1m6x1m8, 1m8x2m, 2mx2m2,…
Chiếu có khối lượng khá nhẹ, thường được cuộn tròn lại gọn gàng nên việc bảo quản chiếu rất đơn giản và không chiếm nhiều diện tích trong không gian sống.
Quy trình sản xuất chiếu cói
Hiện nay, có 2 cách chủ đạo để sản xuất chiếu cói là: sản xuất thủ công và sản xuất bằng máy móc. Tùy thuộc vào từng địa phương mà người dân lựa chọn phương pháp sản xuất cho phù hợp.
Tuy nhiên, dù sản xuất bằng máy móc hiện đại hay bằng tay thủ công, thì quy trình sản xuất chiếu cói cũng bao gồm những bước cơ bản sau:
- Bước 1: Thu hoạch cói đã đạt đủ tiêu chuẩn để sản xuất chiếu ngủ từ các ruộng trồng cói.
- Bước 2: Ép cho thân cây cói dẹt xuống, tiến hành phơi hoặc sấy khô tùy điều kiện. Khi khô, cói thường có màu trắng ngà.
- Bước 3: Nhuộm màu những sợi cói dùng để trang trí và phơi khô.
- Bước 4: Bắt đầu đan lát các thanh cói lại với nhau để tạo thành một tấm chiếu hoàn chỉnh. Ở bước này, có thể dùng phương pháp sản xuất thủ công bằng tay hoặc bằng máy. Nếu làm bằng máy sẽ tốn thời gian nhiều hơn và thành phẩm thu được sẽ ít hơn so với máy.
- Bước 5: Cố định phần thành chiếu để tăng độ bền cho chiếu, tránh tình trạng bục, rách trong quá trình sử dụng.
Mỗi phương pháp sản xuất sẽ có những ưu – nhược điểm riêng, chẳng hạn: sản xuất bằng máy sẽ có năng suất cao hơn, các sản phẩm thu được cũng có chất lượng và mẫu mã tương tự nhau. Ngược lại, khi sản xuất bằng tay thì năng suất sẽ thấp hơn, nhưng sản phẩm sẽ được làm chỉn chu, tỉ mỉ hơn. Bên cạnh đó, việc đầu tư các trang bị máy móc không hề đơn giản vì cần có nguồn vốn lớn và không phải hộ gia đình nào cũng đủ khả năng để trang bị và vận hành chúng.
Ưu – nhược điểm của chiếu cói
Ưu điểm của chiếu cói:
- Chiếu cói được làm hoàn toàn từ các nguyên liệu tự nhiên nên an toàn với sức khỏe người dùng và rất thân thiện với môi trường.
- Việc vệ sinh chiếu cói cũng rất đơn giản, lại nhanh khô nên người dùng có thể tự vệ sinh tại nhà một cách nhanh chóng và hiệu quả.
- Chiếu có độ thoáng mát cao, không gây bí nóng cho người dùng nên rất được ưa chuộng trong những ngày hè oi bức.
- Chiếu cói ngày càng có nhiều mẫu mã đa dạng, giúp người dùng thoải mái lựa chọn sản phẩm phù hợp với sở thích của mình.
- Ngày nay, chiếu cói được thiết kế dạng gấp hình chữ nhật vô cùng nhỏ gọn, có túi xách phía ngoài rất lịch sự nên có thể chọn làm quà tặng người thân.
- Chiếu có giá thành rất rẻ từ từ 60.000đ – 150.000đ/1 sản phẩm, rất phù hợp với thu nhập của người dân hiện nay. Chưa kể, độ bền của chiếu cũng khá cao, có thể dùng được tối thiểu từ 3 – 4 năm, vì vậy đây là một lựa chọn kinh tế với nhiều gia đình.
- Chiếu có thể sử dụng để trải giường nằm ngủ, trải sàn để ngồi chơi, nói chuyện,… vô cùng tiện lợi.
- Đặc biệt, làm chiếu đã tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người dân hiện nay có được nguồn thu nhập ổn định hơn.
- Chiếu rất dễ giặt, nhanh khô, và nhẹ nên việc vận chuyển, bảo quản chiếu là điều vô cùng dễ dàng mà bất kỳ ai cũng có thể làm được.
Nhược điểm của chiếu cói:
- Vì chiếu có độ thoáng mát cao, nên phần lớn nó chỉ được ưa chuộng sử dụng trong mùa hè. Điều này sẽ làm chậm đầu ra của các làng nghề sản xuất chiếu nên không tìm được đơn xuất khẩu ổn định.
- Về màu sắc, kiểu dáng và mẫu mã thiết kế chưa thực sự đa dạng như các sản phẩm thay thế trên thị trường nên dễ khiến người tiêu dùng nhàm chán mà bỏ dần việc sử dụng chiếu.
- Chiếu rất dễ bị mốc khi trời nồm, ẩm, vì vậy người dùng cần thường xuyên giữ cho chiếu được khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ.
- Sau một thời gian sử dụng, tình trạng các sợi cói bị bung ra, hoặc bục rách sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.
Các loại chiếu cói phổ biến hiện nay
Dựa vào nguồn gốc xuất xứ của từng loại mà chiếu chiếu cói được chia thành 3 loại chính là:
Chiếu cói Nga Sơn
Nga Sơn là một làng nghề truyền thống nổi tiếng của Thanh Hóa, chuyên sản xuất chiếu cói để phân phối không chỉ trong nước mà còn tại nhiều quốc gia khác trên thế giới. Đây là một trong những làng nghề là chiếu lâu đời nhất hiện nay.
Các sản phẩm chiếu cói Nga Sơn rất đa dạng về kiểu dáng thiết kế, màu sắc và kích thước, chính vì vậy mà nó đã thu hút được cả người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Một số sản phẩm chiếu cao cấp, còn được may bổ sung chun ở 4 góc để có thể cố định chiếu hiệu quả khi sử dụng.
Chiếu cói Nga Sơn được chia thành 2 loại chính là:
- Chiếu cói giữa: đây là loại chiếu chỉ sử dụng nguyên phần thân giữa thân cây cói, đã cắt bỏ phần gốc và ngọn để dệt lại với nhau. Loại chiếu này có độ dày và chắc tay hơn so với các loại chiếu khác, đồng thời độ bền cũng cao hơn. Do vậy, chiếu cói giữa sẽ có giá thành cao hơn và đủ tiêu chuẩn xuất khẩu đi các nước.
- Chiếu cói nguyên: là loại chiếu sử dụng nguyên cả cây cói, không bỏ đi phần gốc hay ngọn để dệt thành chiếu. Loại chiếu này sẽ mỏng và nhẹ hơn so với chiếu giữ, đồng thời độ bền cũng thấp hơn và giá thành rẻ hơn.
Chiếu cói Thái Bình
Chiếu cói Thái Bình là loại chiếu có nguồn gốc từ tỉnh Thái Bình. Đặc điểm nổi bật nhất của loại chiếu cói này so với các dòng sản phẩm cùng loại trên thị trường là: chiều cói Thái Bình có sợi nhỏ hơn, đanh, và chắc chắn hơn, chính vì vậy, độ bền của chiếu cũng cao hơn.
Lý giải cho điều này chính là vì những cây cói được trồng tại Thái Bình một năm chỉ thu hoạch được 1 lần (trong khi các nơi khác có thể lên tới 2-3 lần/1 năm), sợi cói đanh chắc, không bị óp ép như những vùng miền khác.
Chiếu cói Thái Bình cũng là loại chiếu có giá thành đắt nhất hiện nay. Tùy thuộc vào cách thức sản xuất, kích thước, nguyên liệu ,à chiếu có thể dao động từ 150.000đ – 1.250.000đ/1 sản phẩm.
Chiếu cói Xuân Hòa
Chiếu cói Xuân Hòa là loại chiếu được sản xuất bằng các trang thiết bị máy móc hiện đại, với công nghệ tiên tiến, tạo ra những sản phẩm chất lượng, đảm bảo an toàn với người dùng. Phần viền chiếu luôn được nẹp thêm các lớp vải màu cao cấp để cố định những đầu cói, tránh bị bung trong quá trình sử dụng. Cách làm này sẽ giúp gia tăng tuổi thọ và tính thẩm mỹ cho chiếu.
Một đặc điểm riêng biệt của chiếu cói Xuân Hòa chính là không sử dụng 2 gam màu trắng – đỏ truyền thống, mà chỉ dùng màu trắng ngà vốn có của sợi cói đã được sấy khô. Sau đó kết hợp cùng viền vải màu hoặc một vài bông hoa nhỏ được thuê ở góc chiếu để trang trí.
Kích thước của chiếu rất đa dạng, nên bạn có thể thoải mái lựa chọn loại phù hợp với giường ngủ của gia đình mình.
Những lưu ý khi chọn mua, sử dụng và bảo quản chiếu cói
Khi chọn mua chiếu cói, bạn cần chú ý những điểm sau:
- Chọn mua chiếu có kích thước phù hợp với giường ngủ.
- Chọn họa tiết chiếu phù hợp với sở thích.
- Nên chọn những loại chiếu có độ dày dặn cao, cầm chắc tay, vì đây là những dòng chiếu có độ bền cao hơn.
- Chọn địa chỉ bán chiếu uy tín để tránh mua phải những loại chiếu cói kém chất lượng, bị ngâm hóa chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng.
Ngoài ra, khi sử dụng chiếu bạn cũng cần chú ý các vấn đề sau:
- Không để các vật sắc nhọn đâm, rạch lên chiếu vì nó sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, làm chiếu nhanh chóng bị rách, hỏng, không thể sử dụng được.
- Không để nước và các dung dịch lỏng đổ lên chiếu vì sẽ khiến chiếu bị mục, rách sau một thời gian ngắn sử dụng.
- Khi phát hiện trẻ tè dầm, hãy nhanh chóng làm khô chiếu và giặt chúng vào ngày hôm sau để tránh bị ám mùi.
- Để chiếu ở nơi thoáng mát, không ẩm ướt.
Cuối cùng khi vệ sinh và bảo quản chiếu bạn cần chú ý:
- Không ngâm chiếu quá lâu trong nước, vì sợi cói khô tiếp xúc quá lâu với nước sẽ nhanh bị mục, hỏng, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.
- Giặt chiếu ngay khi làm ướt và tiến hành phơi khô tại những nơi có nắng và gió to để chúng nhanh khô.
- Sau khi chiếu khô, hãy đem vào nơi thoáng mát để chiếu nguội bớt, sau đó mới đem vào sử dụng hoặc cất đi. Ngoài ra, nếu có thời gian, hãy phơi thêm một chút vào buổi chiều tối vì lúc này hơi ẩm ở không khí sẽ làm chiếu mềm ra và bền hơn.
- Cuối cùng, nếu bạn muốn cất chiếu đi không sử dụng, hãy chắc chắn rằng tấm chiếu đó đã khô hoàn toàn, để không bị mốc trong quá trình quá bảo do ẩm ướt gây ra.
Tổng kết
Như vậy, chúng tôi vừa giúp bạn tìm hiểu những thông tin quan trọng về các loại chiếu ngủ hiện nay, đồng thời hướng dẫn bạn cách chọn lựa, sử dụng và vệ sinh chuẩn chỉnh nhất. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn có được sản phẩm như ý mang lại giấc ngủ ngon cho cả gia đình.
